Пирĕн пултарулăх - Каталог статей - Нестер Янкас ячĕллĕ пĕрлĕх

Пурнăç хÿри. Очерк. /"Ачасен пултарулăхĕ" конкурса

Ҫынсем пӗр-пӗринпе тимлӗ пулни чун-чӗрере яланах ырӑ туйӑм хӑварать. Ҫамрӑк этем ватӑ ҫынна шыв кӳрсе парать-и, хӗр-упраҫ вӑрҫӑ инвалидне шавлӑ хулара урам урлӑ каҫарса ярать-и, кӳршӗ кӳрше йывӑр вӑхӑтра пулӑшма васкать-и - харпӑр хӑй ирӗкӗпе тунӑ ырӑ ӗҫсем этем хытӑ чунлӑ маррине уҫса параҫҫӗ.

Ҫынсем сисӗмлӗ чӗреллӗ пулни чуна хускатать. Хӑвӑн та ҫынна ырӑ тӑвас килсе каять. Кивҫене юлнӑшӑн мар, чун ыйтнипе, кӑмӑл туртнипе. Таврара ҫавӑн пек ҫынсем пур чухне пурӑнма та ҫӑмӑлрах пек туйӑнать. Чун савӑнать.

Красноармейски районӗнчи Ҫӗньял-Шетмӗре пурӑнакан Арсентьев Николай Арсентьевич ҫакна нумай пулмасть тепӗр хут туйса илчӗ.

Ватӑ килти хуҫалӑха тӑр-пӗчченех тытса пырать. Ҫынсем пахчисенче ҫӗр улми кӑларма тытӑнаҫҫӗ-и, утӑ ҫулаҫҫӗ-и е тата темӗнле ӗҫ пуҫлаҫҫӗ-и - унӑн та ӑш вӑркама пуҫлать. Лартнӑ пахча ҫимӗҫе пуҫтарса кӗрсе хумалла вӗт, хӗл каҫмалла, выльӑхсем валли те утӑ хатӗрлемелле. Ҫуллахи кун хӗвелӗ хӗртсе пӑхать. Ан картинче талккишпе утӑ выртать. Ватӑ ҫын кунӗпе тенӗ пек утӑпа тӑрмашрӗ: ирхине салатрӗ, каярах темиҫе хутчен тавӑрса ҫӳрерӗ -утта хӑвӑртрах сарайне кӗртес пулать-ҫке, мӗншӗн тесен, ҫынсем каланӑ тӑрӑх, паян-ыран ҫумӑр пуҫланмалла. Ҫумӑр ҫитсен вара ӑҫта кайса кӗмелле-ши, пӗрре ҫума пуҫласан чарӑнас ҫук-ха вӑл!

Хăвалăхра

Иртрӗҫ ача ҫулӗсем,

Вĕсене аса илем...

Ытамра ялти илем,

— Эп кунта ялан килем.

Ҫуркунне хӑвалӑхра

Ҫурӑлаҫҫӗ ҫӗмӗртсем.

Шур пӗркенчӗк пек умра:

Пилеш, палан ҫеҫкисем.

Шурӑ ҫеҫке айӗнче

Кайӑк йышӗ савӑнать.

Ҫемҫе тӗмӗ ҫийӗнче

Кӑвакал чӗп кӑларать.

Йышланаҫҫӗ чӗр чунсем:

Сӑвӑрсемпе ӑтӑрсем,

Карассемпе ҫӑрттансем,

Хитре вӗҫен кайӑксем.

Хӑва папки мӑнтӑркка,

Кӑчки сарӑ, йӑлтӑркка.

Вулли хӑмӑр, яштака,

Ҫулҫи унӑн тӑсланка.

Ҫывӑхрах ларать утар,

Вӗллисем те сахал мар.

Ӗрчетсе хурт-хӑмӑрне,

Хатӗрпеҫҫӗ сим пылне.

Хветӗр пичче кӳршӗре,

Ӑсталатчӗ лӑпӑсем.

Вырсарни кун Ишекре,

Сут тӑватчӗ вӗсемпе.

Сыхӑ тӑнӑ хӑвана,

Юраман касма ӑна.

Вӑрçӑ ҫулӗнче кӑна,

Халӑх каснӑ вут тума.

Тӳрӗ, хитре хӑваран,

Тунӑ ӑстаҫсем кӑрман.

Ӗҫре усӑ курнӑран,

Нихӑҫан тухмасть асран.

Хӑвалӑхри ҫырмара

Чӗкеҫ тӑмӗ сахал мар.

Тунӑ шӑхличӗ тӑмран,

Пит хитреччӗ кӑвакран.

Лариван çарань

Ҫӳремет ҫырми лапамӗнче,

Вырӑн тупнӑ Лариван ҫарань.

Юлчӗ ӗмӗр куҫ ытамӗнче,

Тухас çук ман асӑмран нихçан.

Тӗрлӗ тӗслӗ пин-пин чечексем,

Тутлӑ шӑршӑ сараҫ улӑхра.

Сӗр-сӗрлеҫҫӗ вӗлле хурчӗсем,

Сӗрме купӑс пекех хӑлхара.

Асӑмра пурӑнать ҫак илем,

Ҫепӗҫ юрӑ хамран парнелем.

Ҫӗр ҫырли хӗрелсе тут илсен,

Юратаҫ пикесем пуҫтарма.

Ҫаран курӑк ÿссе ҫитӗнсен,

Ҫамрӑксем ҫул тытаҫсӗ ҫулма.

Сар хӗвел тÿперен хӗм сапатъ,

Таврара юрӑ-кӗвӗ юхать.

Каччӑсем ҫавапа ут ҫулса,

Вӑй виҫеҫҫӗ ӗҫре тупӑшса.

Ҫывӑхрах шӑпчӑк юрӑ хывать,

Пикесен йӑл кулли ытамлать.

Паккус хыҫҫӑн паккус йӑванать,

Сӑрт хыҫне сар хӗвел пытанать.

Асӑмра пурӑнать ҫак илем,

Ҫĕнӗ юрӑ хамран парнелем!

Йăмра çырми

Йӑмра ҫырми пирӗн ялта,

Вырнаҫнӑ паллӑ вырӑнта.

Ҫемен картийĕ ҫуммипе,

Юхса вӑл кӗнӗ Шетмӗне.

Уҫланкӑра, юнашарах,

Ҫуртсем лартаҫҫӗ Ҫеменсен.

Ик ӗмӗртен кӑшт маларах,

Никӗсленет ман Тӑван ен.

Шӑнкӑртатса ҫырма юхать,

Ямайсене шутлаттарать...

Ҫеменсемпе пӗрле пулса,

Тымарланаҫҫӗ ҫак ялта.

Ямайӑн йӑх тымаррине,

Тӑван ял-йыш сан пӗлмелле.

Кунран-куна архивсене,

Тивӗҫлӗ ячӗ ҫитмелле!

Ҫурт-йӗр вырнаҫнӑ вырӑнсем,

Паян куна та пур вӗсем.

Эпир калатпӑр яланах:

—Ҫемен, сан хуттӑрна, тавах!

Карта тытса уничере,

Ял-йыш сыхланӑ уй-хирне.

Ҫырма хӗрне атте-анне,

Илемлӗ тытнӑ картине.

—Ӑҫта чӑваш, унта йӑмра,

— Тесе калаҫҫӗ халӑхра.

Йӑмра ҫырмийӗ те вара,

Вырӑн тупать ҫак сӑмахра.

Пурăнар-и савăнса пĕрле?

Кашни ҫыннӑн ӗмӗр вӗҫӗ пур,

Пурӑннӑ чух курмастпӑр та ӑна.

Ирттересчӗ пурнӑҫа сатур,

Ҫĕр ҫинче, вӗт, хӑнара кӑна.

Кулянатпӑр телей ҫук тесе,

Ҫын умне тухатпӑр именсе.

Вӑхӑтсӑр каятпӑр ватӑлса,

— Килӗшетпӗр алӑпа сулса.

Хапсӑнаҫҫӗ хӑшӗсем мула,

Пулӑшаймӗ вӗсене Мулла.

Пурӑнасчӗ ҫӗр ҫинче таса,

Асӑнтӑр ял-йышӑм мухтаса!

Каҫ илемӗ—уйăх—хӑпарсан,

Кун пуҫламӑш — сар хӗвел — тухсан.

Ҫын телейлӗ—мӑшӑрпа пулсан,

Куҫ тулли ачийӗсем ларсан!

Пурӑнатпӑр ҫӗр ҫинче пӗрре,

Килес ҫук тек ҫаврӑнса тепре.

Пурӑнар-и, савӑнса пӗрле?

Тӑвансемӗр, хамӑр ӗмӗре!