Пурăннă тет пĕр ялта пĕр хĕр упраç. Вăл кунĕн-çĕрĕн ĕçленĕ: кил-çурта тасатнă, пахчара çĕр ĕçĕпе тимленĕ, картишĕнчи выльăх-чĕрлĕхе пăхнă. Ăна ларса канма та вăхăт çитмен. Çавăнпа та унăн тус-юлташĕсем те пулман. Вăл вун саккăр çеç тултарнă-ха. Çап-çутă сăнлăскерĕн икĕ пит çăмарти çинче йĕкĕр путăк палăрнă. Икĕ çăлтăр евĕр куçĕ сенкер-сенкер тĕспе йăлтăртатнă. Çӳçĕ вара мулине çиппи пек сап-сарă пулнă. Çавăнпа та-и, тен, Сарпи тесе ят панă ăна ашшĕ-амăшĕ.
Хĕрĕ çемьеллĕ пулма пиçсе çитнĕ тесе ашшĕ-амăшĕ ăна качча пама шут тытнă. Кашни кун тенĕ пек вĕсем патне евчĕсем пыраççĕ. Анчах та Сарпи никама та килĕштермен. Пĕри сăмах ваклама пĕлмест, тепри хăйне тытма пĕлмест. Виççĕмĕшĕн чунĕ ытла та чурăс тенĕ вăл. Ашшĕ-амăшĕ çакăншăн питĕ кăмăлсăрланнă.
Пĕррехинче, пахчара ĕçленĕ чух, карта хĕрринчи çулпа пĕр каччă иртсе пынă. Вăл Аксар ятлă пулнă. Аксар Сарпи маттур ĕçленине асăрханă, ăна килĕштернĕ.
Хайхи каччă кашни кунах çак пахча хĕррипе иртсе çӳреме пуçланă. Унăн тем пекех çак хĕр упраçăн ятне те пулин пĕлес килнĕ.
Пĕр хĕвеллĕ те савăк кун хăюлăх çитерсе Аксар хĕр патне пырса чарăнчĕ. Сарпи такам хăй çине пăхнине асăрхарĕ те унăн пичĕ çырла пек хĕрелсе кайрĕ. «Эс мĕн тимлесех пăхатăн вара ман çине?» — терĕ вăл. Каччă вара пĕр сăмах чĕнмесĕр тăчĕ — чĕлхине çăтса янă тейĕн. Унтан тем шухăшласа илчĕ те кĕсйинчен хут кăларса ун çине темиçе сăмах шăрçаларĕ. 

Пĕррехинче икĕ сунарçă вăрмантан киле таврăнма тухнă. Таврара питĕ тĕттĕм те шăп пулнă, хутран-ситрен кăна выçă кашкăрсем ӳлени илтĕннĕ. Пирĕн сунарçăсем асăрханса, васкамасăр хăйсен пысăк пушмакĕсемпе çӳллĕ курăка ашса пынă. Киле çитме нумай та юлмарĕ ĕнтĕ. Акă ĕнтĕ юлашки уçланкă. Ним кĕтмен çĕртен вăрман уçланкинче çап-çутă пулса кайрĕ. Малтанах, хытă васканипе, сунарçăсем чарăнаймарĕç, анчах та малалла кайнăçемĕн вĕсен кăсăкланăвĕ ӳссех пычĕ. Хăйсем хытă хăраççĕ пулсан та каялла çаврăнчĕçех, çутă курăннă еннелле утрĕç. Вырăна çитсен хайхи çутă еннелле пăхаççĕ те: ку çуталса тăракан ача пулса тăчĕ. Хăйне çӳхе пир татăкĕпе чĕркенĕ иккен. Сунарçăсем ун патне васкаса пычĕç: ача асамлă чĕр чун пек çутă парса тăрать. Сунарçăсенчен пĕри асамлă ачана хăйĕнпе пĕрле килне илсе каяс терĕ, анчах та лешĕ: «Мĕн тума кирлĕ вăл сана? Хăвăн та килте виçĕ ачу выçă ларать. Тен, вăл усал тухатнă ача, тен, вăл пире пурне те усал тăвĕ? Ун пек тума юрамасть!» — терĕ. Çапах сунарçă юлташне итлемерĕ, çакă тĕрĕс пулни кайран тин паллă пулчĕ.
Çулсем иртсе пычĕç, пирĕн асамлă ача ӳссе çитрĕ, вăйлă, çирĕп, хăюллă каччă пулса тăчĕ. Вăл пурне те хăй пултарнă таран пулăшма тăрăшрĕ, пĕчĕккисенчен пуçласа ваттисем таранах. Çавăн пек ырă кăмăллă пулнăшăн ăна Пайтул (пурне те пайлă тăвакан) тесе ят пачĕç. Кĕçех ӳссе каччă пулчĕ çамрăк ача. Пайтул хитре, ăслă-тăнлă чиперккене Пинеслуна качча илчĕ.

Верăпа Лиза юнашар килсенче пурăнаççĕ. Иккĕшĕ те пĕр класра вĕренеççĕ. Хĕр ачасем пĕр-пĕринпе питĕ туслă, яланах пĕр-пĕрне пулăшаççĕ. Паян та вĕсем ытти чухнехи пекех урама выляма тухрĕç. Ялти ачасем ял хĕррине пуçтарăнаççĕ. Унта пĕрле вăйăсем выляççĕ. Ял хĕрринче пысăк йăмралăх пур, унта тахçанхи йăмрасем тем пысăкăш сарăлса лараççĕ.
— Атьăр пытанмалла вылятпăр паян, — терĕ Петюк.
Ачасем хаваспах килĕшрĕç. Нинука шыраканни турĕç. Ачасем йăмралăха кĕрсе сапаланса пĕтрĕç. Верăпа Лиза ватă йăмра хăвăлне кĕрсе ларчĕç. Йăмра хăвăлне кĕрсен малтанах тĕттĕмччĕ, анчах нумай та вăхăт иртмерĕ, вĕсен куç умне çап-çутă уçланкă курăнса кайрĕ. Хĕр ачасем хăйсем ăçта лекнине ăнланса илеймерĕç. Тавраллипе вăрман, кайăксем юрлаççĕ, хĕвел хĕртсе пăхать.
— Петя! Оля! Ачасем!
Хирĕç никам та сас памасть. Хĕр ачасем вăрманалла кĕрсе кайрĕç. Нумай та утмарĕç вĕсем, вăрман хĕррине çитсе тăчĕç. Çывăхрах çуртсем курăнса кайрĕç. Патнерех çывхарса пынăçемĕн çынсем утса çӳрени курăнать. Тавраллипе тĕлĕнмелле капашлă çуртсем лараççĕ. Вĕсем çап-çаврака, тем пысăкăш. Машинăсем сывлăшра вĕçсе çӳреççĕ. Урамсенче ытларах йăмра йывăççи лартса тухнă.
— Ăçта лекрĕмĕр эпир? — пĕр-пĕрин çине пăхса ыйтрĕç хĕр ачасем.

Çуллахи каникул вăхăтĕнче эпĕ тĕп хуларан аяккарах вырнаçнă «Йăмралăх» ача-пăча канулăхĕнче (лагерĕнче) сывлăха çирĕплетрĕм. Унта Нарпике ятлă хĕр ачапа паллашрăм. Пĕррехинче, кану ĕçĕсенчен пушă вăхăтра, вăл мана акă мĕн каласа пачĕ.
Эпĕ мĕн пĕчĕкрен нимĕнпех те палăрса тăман пĕчĕк чăваш ялĕнче çуралнă. Çавăнтанпа тăванран тăван чăваш ялĕнчех пурăнатăп. Сасартăк манăн анне хытă чирлесе кайса пиртен уйрăлса кайрĕ. Вилес умĕн вăл тăванĕсене хăйне ял çумĕнчи ватă йăмра çумне пытарма каласа хăварчĕ.
Çапах та юратнă анне вилсен тăвансем ăна çăва çинче хăй юратакан ашшĕ-амăшĕпе юнашарах пытарас тесе шутларĕç. Çапла вара аннене халăхра çирĕпленнĕ йăла-йĕркепе çăва çинех пытартăмăр.
Унтанпа икĕ эрне иртсен манпа тĕлĕнмелле япаласем пулса иртме пуçларĕç. Пĕр каçхине эпĕ çывăрма хатĕрленсе выртнăччĕ. Пĕртте канлĕн çывăраймарăм. Çĕрĕпех темиçе тĕрлĕ тĕлĕк куртăм, кĕске каç хушшинче темиçе хутчен те вăрантăм. Çав кун тĕлĕкре эпĕ хамăн юратнă аннене куртăм. Эпир çав тĕлĕкре унпала тĕрлĕ пулăм çинчен калаçрăмăр, çав хушăра аннен сассийĕ хуйхăпа тулнăн туйăнчĕ. Вăл манран хăй каласа кăтартса хăварнă йăмра çумне мĕншĕн пытарайманни çинчен ыйтрĕ. Эпĕ вара мĕншĕн çав ватă тата çĕрсе кайма пуçланă йăмра çумне ăна пытарманнине ăнлантартăм. Халь те ăнланса, тăнласа çитерейместĕп. Мĕнле уйрăмлăх пур-ши çав тери ватă йăмра патĕнче? Мĕнпе тыткăнланă вăл ман аннене? Çав ял хĕрринчи укăлчара, вак чуллă çырма çумĕнче пĕр-пĕччен ларакан ватă йăмра çумĕнче мĕн асамли пур-ши? Анне вара мана çак тĕлĕкре мĕншĕн ăна çав йăмра çумнех пытармалла пулнине каласа кăтартрĕ.

Вăрман хĕрринче çутă кӳлĕ сарăлса выртать. Кӳлĕпе юнашар пĕр ватă йăмра саркаланса ларать. Ирĕккĕн ӳсет вăл. Ăна нимĕн те чăрмантармасть, нимĕн те кансĕрлемест. Вăрман сивĕ çилрен сыхлать, кӳлĕ нӳрĕк парать. Кашни иртен-çӳрен ун хӳттине ларса канать. Кӳлĕ çумĕпе иртсе çӳрекен çынсене йăмра ăсатса ярать, кĕтсе илет, хăй сулхăнне ларса канма чĕнет.
Çак темиçе ĕмĕр пĕр вырăнтан тапранмасăр ларакан йывăç çинчен тем тĕрлĕ халап-юмах та çӳрет ял хушшинче. Ку вырăнтан иртсе çӳрекен çынсем çухалкалани те пулнă теççĕ.
Шăпах çак йăмра йывăççи патĕнчен иртсе çӳрет те ĕнтĕ Катриван. Кашни кунах вăл вăрман урлă хулана ĕçлеме çӳрет. Кӳлĕ хĕрринчен иртнĕ чухне кунти илемпе чарăнса тăрсах киленет. Акă паян та вăл пĕр самантлăха чарăнса тăрса уçă сывлăша кăкăр туллин сывласа илет те малалла утать. Хулана çитиччен унăн вăрман урлă пилĕк çухрăм утмалла. Уншăн вара çак çул вăрăммăн туйăнмасть, хăнăхнă çулпа вăл кирлĕ çĕре хăвăрттăнах çитет.
Хуларан каялла таврăннă чухне Катриван вăрмантан çăмăллăнах утса тухать, кӳлĕ патне çитсен вара темĕскер вăйĕ пĕтсе çитнĕ пек туйăнать ăна. Паян киле иртерех çитесчĕ тесе шутласа пыраканскерĕн ирĕксĕрех йăмра çумне ларса канма тивет. Катриван мăнаçлă йывăç çумне сĕвенсе ларать те канлĕрех ларас тесе аллисене çĕр айĕнчен кăшт мăкăрăлса тăракан тымарсем çине хурать. Пĕр самант çапла ларсан сылтăм алли айĕнчи тымар аялалла анса пынă пек туйăнать. Акă ун алли чавса таран анса та каять. Катриван хăранипе аллине часрах туртса кăларать те хăй çумнелле хуçлатса тытать. Аллине туртса кăларнă вырăна тинкеререх пăхать те — шăтăк пысăкланса пынине курать. Мĕн тумалла? Йĕри-тавра пăхса илет — никам та çук. Вăл пĕчченех. Пĕр енчен шутласан, Катриванăн сиксе тăмалла та темрен тем пулать тесе ялалла вĕçтермелле. Çук! Катриван ун пек тăвасшăн мар-ха. Вăл çав шăтăкра мĕн пуррине пĕлесшĕн çунать. Курмасăр-пĕлмесĕр мĕнле пăрахса кайăн-ха.