Пирĕн пултарулăх - Каталог статей - Нестер Янкас ячĕллĕ пĕрлĕх

Кушакпа йăмра

Ялта кашни килтех кушак пур. Тимруксен çемйи те кушака питĕ юратать. Вĕсен пурĕ виçĕ кушак. Вĕсем виççĕшĕ те пĕчĕкренех пĕрле выляса ӳсеççĕ. Вĕсем пĕринчен тепри хитререх. Çавăнпа та çурасене кайса пăрахма шел тесе виççĕшне те усраççĕ.
Пĕррехинче кӳршĕ хĕр ачи Лисук Тимруксем патне выляма пырать. Ачасен вăййине кушаксем те хутшăнаççĕ. Хĕрсе вылянă вăхăтра хура тĕслĕ кушакки Лисука чĕрмелесе пĕтерет. Лисук чăтайманнипе сасăпах макăрса ярать. Çакăншăн Тимрук кушака ятласа та илет, пӳрнепе юнаса: «Ачасене тивмелле мар, хитре вылямалла, вĕсем сире юратаççĕ вĕт. Акă эсĕ халь Лисука кӳрентертĕн, вăл сан пата урăх выляма килмест», — тет.
Хăй ашкăнса вылянишĕн кулянса кушак пӳртрен тухать те ансăр сукмакпа вăрманалла утать. Пырсан-пырсан вăрман хĕрринчи пĕр йывăç патне çитсе чарăнать. Пуçне çĕклесе пăхать те — хăй умĕнче йăмра тăнине курать. Савăнса кайнипе унпа калаçма пуçлать:
— Ырă кун пултăр, йăмра!
— Саншăн та кунĕ ырă пултăр, кушак!
— Сана кунта кунĕн-çĕрĕн пĕччен ларма кичем мар-и?
— Мана пĕччен ларма килĕшет. Эпĕ хăнăхрăм ĕнтĕ.
— Мана та вĕрент-ха пĕччен пурăнма.
— Юрать. Вĕрентетĕп. Хальлĕхе вара ман турат çине хăпарса вырт та çывăр. Эсĕ ывăннă, санăн канмалла.

Çул çÿревçĕ йăмра

Çуллахи вăхăтра Тавит пахчаран кĕме те пĕлмест. Мĕнле йывăç кăна çук унта! Улма-çырла йывăççисем çуркунне шап-шурă чечеке лараççĕ, çуллапа кĕркунне вара çимĕçĕпе савăнтараççĕ. Çак йывăçсене пурте юратаççĕ. Шăрăх çанталăкра вĕсене шăвараççĕ, çĕрĕ хытса кайсан — кăпкалатаççĕ. Кил хуçисемшĕн пĕтĕм савăнăç — пахчара.
Пахча вĕçĕнче пĕр йăмра тунсăхласа ларать. Ун патне пырсах та каймаççĕ, пăхмаççĕ те, ун çинчен аса та илмеççĕ. Ӳсет, çитĕнет йăмра. Темшĕн çак йывăç Тавита питĕ килĕшет. Пахчана тухсан вăл кашнинчех йăмра патне пырса тăрать те унпа калаçать. Тавит калаçать — йăмра чĕнмест. Майĕпен-майĕпен йăмра сасси те илтĕнкелеме пуçлать: паян — хулленрех, ыран — хытăрах. Çапла йăмрапа Тавит туслашсах каяççĕ. Арçын ача йăмра çинчен ашшĕ-амăшне пĕр сăмах та каламасть, каласан та — вĕсем ĕненмеççĕ.
Пĕр ирхине Тавит йăмра патне пырса тăрсан лешĕ тӳрех савăнăçлăн калаçма пуçлать: «Пĕлетĕн-и, манăн пĕр пысăк ĕмĕт пур. Тĕнче уçлăхне çул çӳреве каяс килет манăн. Санăн пĕрле пырас килмест-и?» — тет. Арçын ача савăнсах каять. Мĕнле каяс килмĕ-ха! Пурте тĕнче уçлăхне çитсе курма ĕмĕтленеççĕ. «Эпĕ никама каламасăр тухса кайсан аттепе анне мĕн калĕç? Вĕсем кулянаççĕ вĕт!» — тет Тавит. «Ан хăра, эпир тĕнче уçлăхне çитсе килнине вĕсем сиссе те юлаймаççĕ. Сана выляма кайнă тесе шутлаççĕ, эпĕ вара вĕсемшĕн — те пур, те çук», — тет йăмра.

Тавах, юратнă шкул

1970-мĕш çулта Мăн Шетмĕри

вăтам шкултан вĕренсе тухнă

тус-тантăшсене, хамăра вĕрентнĕ

учительсене халаллатăп.

Анчахчĕ - Çутă Ир...

Умра - Хĕвеллĕ Çул...

Çав çул çинче - эпир...

"Сыв пул, юратнă шкул!"

Ах, Вăхăчĕ тăмасть...

Иртет çул хыççăн çул.

Анчах чĕре манмасть

Сана, юратнă шкул.

Пире вĕрентрĕн эс,

Ăс патăн вунă çул.

Мĕнпе сана тÿлес...

"Сыв пул, юратнă шкул!"

Калаттăн яланах:

"Малтисенчен ан юл!"

Юлмарăмăр. Тавах

Сана, юратнă шкул.

Хăш чух ятлаттăн çав:

"Пĕлÿ вăл - пысăк мул!

Тÿрех кĕмест пуçа...".

Тавах, юратнă шкул.

Ах, Вăхăчĕ тăмасть...

Нивушлĕ вăтăр çул?..

Çук! Çук! чĕре манмасть

Сана, юратнă шкул.

Хаваслă Çутă Ир!

Умра - палланă Çул!

Çав Çул çинче - эпир!

Хĕрарăм... Кам вăл тĕнчере?

"Хĕрарăм... Кам вăл тĕнчере?" -

Мĕльюн арçын хурав шыраççĕ.

Мĕльюн арçын... Мĕльюн чĕре:

"Вăл Турă вĕт!" - тесе калаççĕ.

Хĕрарăм Турă мар! Çук! Çук!

Эпир унран тăватпăр Турă!

Хĕрарăма пуç çапнă чух

Арçын этем хĕвел пек ырă:

Сăмахĕ - çу!

Алли ачаш!

Чарма хал çук!

Атя, аташ...

"Хĕрарăм... Кам вăл тĕнчере?" -

Мĕльюн арçын хурав шыраççĕ.

Мĕльюн арçын... Мĕльюн чĕре:

"Шуйттан вĕт вăл!" - тесе калаççĕ.

Хĕрарăм шуйттан мар! Çук! Çук!

Эпир унран шуйттан тăватпăр!

Хĕрарăма "тăн панă" чух

Арçын этем темрен те паттăр:

Сăмахĕ - пăр!

Чышки - çур пăт!

Хăртсассăн - хăр!

Çапсассăн - чăт!

"Хĕрарăм... Кам вăл тĕнчере?" -

Мĕльюн арçын хурав шыраççĕ.

Мĕльюн арçын... Мĕльюн чĕре:

"Тетте пуль вăл!" - тесе калаççĕ.

Хĕрарăм тетте мар! Çук! Çук!

Эпир унран тетте тăватпăр!

Выляс килет те тепĕр чух...

Йăлăхтарсан... пăрахатпăр:

Сăмахсăрах!

Çак алсемпех!!

Макăртăрах!

Сана пĕрех!

"Хĕрарăм... Кам вăл тĕнчере?" -

Мĕльюн арçын хурав шыраççĕ.

Мĕльюн арçын... Мĕльюн чĕре:

"Хуравĕ çук!" - тесе калаççĕ.

Хуравĕ пур, арçыннăмăрсем!

Нивушлĕ халь те ăнланмарăр?

Саккун пĕрре çак çут Тĕнчен:

Арçын мĕнле - çапла хĕрарăм!

Сăмахăм - чăн!

Алли суйман!

Вула, арçын!

Туссем нумай ман Карайра

Владислав Михайлович Малинина

Туссем нумай ман Карайра,

Ун пек ял таврара сайра!

Çирĕплетсех калап çакна:

Çапла!

Карай вăл - хăйне май тĕнче!

Ĕçленĕ эп Карай енче,

Тĕлĕнмелле çынсем унта!

Чăн та!

Пĕри вăл эсĕ вĕсенчен -

Михалыч! Пур сăлтав, ĕнен,

Сана аса илме паян!

Аван!

Хыçа хăвартăн аллă çул!

Малта та пултăр çавăн чул!

Ун хыççăн ĕнтĕ... Куç курать!

Юрать?

Сана пĕлетĕп эп аван,

Эс маншăн - тăванран тăван!

Мĕн-ма тесен пулать сана

Шанма!

Чун-чĕрÿпе эс - демократ!

Санран пулаймĕ бюрократ!

Санра Тур панă çынлăх пур!

Маттур!

Хăть çирĕмре, хăть... çитмĕлте,

Хăть районта, хăть килте -

Эс улшăнмастăн! Çав-çавах!

Тавах!

Кам кунĕн-çĕрĕн çиле май

(Ун йышшисем паян нумай!) -

Вĕсем... хăйсем те хăйсем мар!

Тавар!

Кам - сутăнать! Кам илĕнет!

Кам - хакланать! Кам... йÿнелет...

Илтес, курас килмест хăш чух!

Май çук!

Шыратăн пурнăç тупсăмне,

Çурта лартатăн Тур умне,

Çунать çурта... Çунать хуллен...

Куллен.

Ан тив, вăл çунтăр нумай çул!

Сана - телей те ăнăçу

Ĕçре! Килте! Юратура!

Ырра!

2000, 07.03