Чăваш чĕлхи вилнĕ тесе палăк лартар! Эп чăваш чĕлхишĕн тесе кăкăра çапса кăшкăракан карма çăварсемшĕн пухăнма тепĕр вырăн пултăр. ЮНЕСКО пĕрлешӳ чăваш чĕлхи вилекен чĕлхесен шутне кĕртни çулталăк çитрĕ пулин те тăван чĕлхемĕре упрас тесе нимĕн йышăннине те туймарăмăр. Хăть ялта, хăть хулара. Ăçтан туяс-ха? Трибуна çинчен сурчăк сирпĕтсе чăвашлăхшăн «тăрăшакан» çынсем халăх умĕнчен пăрăнсанах вырăс чĕлхипе кăна усă кураççĕ. Пирĕн, чăвашсен тĕлĕнмелле ăссăр ен пур - виçĕ чăваш пухăнсан вырăсла пуплешни. Те пĕр-пĕрне ăнланмасран хăраççĕ вĕсем? Чăвашлăхшăн «тăрăшакан» журналистсем те вырăсла çырма меллĕрех, шухăша тарăнрах уçса пама, паянхи куна тивĕçлĕрех çырма май пур тесе хăйсен тавракурăмĕ вăйсăррине, хĕсĕккине пытарма тăрăшаççĕ. Пирĕн кăна (чăвашсен) пур пуху та, пур конференци те вырăсла иртет! Халĕ мана хăшĕ-пĕри эпĕ чăваш чĕлхишĕн мĕн кăна тумарăм тесе пӳлме пултарĕ. Чăнласах та мĕн те пулин тăвакансене пӳрнепе шутласа кăларма пулать. Пĕри ниме пăхмасăр Чăваш халăх сайтне тытса тăракан Николай Плотников, тепри вара чăваш халăхне хăйне хăй кăшт та пулин хисеплеме вĕрентес тесе тăрăшакан Елена Енькка. Тен, татах та пур, анчах вĕсен ĕçне курма питĕ йывăр. Çакăн пек çынсем питĕ сахал-çке. Калăр-ха, ЮНЕСКО пĕтĕмлетĕвĕсем хыççăн миçе лару, миçе статья пичетлерĕç, мĕн чухлĕ шавларĕç, мĕн чухлĕ вăрçăнчĕç, мĕн чухлĕ йышăну турĕç?.. Ĕçĕ вара КУРĂНМАСТЬ!!! Чăнласах чĕлхене упраса хăварас тесе мĕн турăмăр?!.. Уйăх каялла йăмăк шкултан çиллес кăмăлпа таврăнчĕ. Паян 10-мĕш класра вĕренекен ачасем чăваш литература урокĕнче учителе чăваш литератури кирлĕ мар, ку вăл ытлашши предмет тесе макăртма пултарнă иккен. Çак ачасемех, 9-мĕш класран вĕренсе тухнă чух экзамен тытма хатĕрленнĕ чух, пĕри те кун пек каламан иккен, пурте çăвар карса вĕрентекене тимлĕн итленĕ. Халĕ вара… Йăмăк та, пĕлтĕр чăваш чĕлхи уйрăмне вĕренме каясшăн тăрăшаканскер, кăçал урăхларах шухăшлама пуçларĕ: чăваш чĕлхипе те, литературипе те пĕтĕмĕшле патшалăх экзаменĕ тытма май çук-çке. Вăл килĕштернĕ, юратнă предметсемпе экзамен тытма пултараймасть. Ирĕксĕрех урăх предмет суйласа илме тивет, урăх предмета мала хурса пĕтĕм вăя çакăнта яма тивет. Пирĕн мĕн чухлĕ аслă шкул, мĕн чухлĕ профессорпа наука кандидачĕ – мĕне шанатăр эсир? МĔНШĔН ЕГЭ материалĕсене хатĕрлеместĕр, мĕншĕн тăван чĕлхерен çамрăксене пистеретĕр? Вырăссемпе тан утма пултараймастăр-и? Е сирĕн, пуçлăхсемпе ăслăхлăх çыннисен, тăван чĕлхене упрама вăй-хăват, ăс-тăн çитеймест? Мĕнле сăлтава пула пирĕн ачасем тăван чĕлхене мансах вырăс чĕлхипе экзамен тытма хатĕрленеççĕ? Ку пĕтĕмĕшле чăваш интелигенцийĕн айăпĕ. (Хăть хулари, хăть ялти интелигенцин ачи-пăчи вырăс чĕлхине мала хурать.) Чăваш чĕлхи учебникĕсем пирки каламастăп та. Ку учебниксене (уйрăмах 6-9-мĕш классенче вĕренмеллисене) тăван чĕлхене юратман çын çырнă пулĕ. МĔН ЧУХЛĔ ТЕОРИ!!! Хăнăхтарусен калăпăшĕ тата… Пĕлтĕр йăмăка хăй ăнланманнине кăтартас тесе учебника уçрăм та… нимĕн те ăнланмарăм! Юлашкинчен мачча çинчен хамăр вĕреннĕ кĕнекесене антарма тиврĕ. Кĕскен те ăнланмалла та çырма пулать иккен. Чĕлхен хăш-пĕр уйрăмлăхĕсене аслă шкулсенче парăр. Ачан, ман шутпа, тĕрĕс те илемлĕ калаçма тата çырма вĕренмелле. Эсир вара, пур «ăслăскерсем», ку теори материалĕсемпе тăван чĕлхене урăх ан вĕренччĕр, пирĕн урăх кĕнекесем кăларса асапланмалла ан пултăр тесе тăрашатăр пулмалла. Чăваш телевиденипе радионе те пĕр-ик сăмах калас килет. Сире куракансем тата итлекенсен шучĕ çултан çул нумайлансах пырать пулас? Çамрăк ăру сире ытларах пăхчăр, итлеччĕр тесе нимĕн те тумастăр! Пирĕн шкулта чăваш чĕлхипе литератури вĕрентекен уроксенче видеокассета çине хăй çырнă илнĕ передачăсене кăтартатчĕ. Халĕ уроксенче кун пек кăтарту материалĕсемпе çамрăк вĕрентекенсем усă кураймаççĕ иккен. Вĕсен тĕрлĕ передачăсен, спектакльсемпе фильмсен дискĕсем çук! Вĕрентекен те хăй укçипе 100 тенкĕ парса шкул ачисем валли радиоспектакль илетĕп тет. Учитель кашни ниме тăман дискшăн (60-70 мб) 100 тенкĕ тӳлесен ăçтан укçа çитĕ??? Сирĕн мĕн пек пуян фоновидеотека! Çак пуян материалпа шкул ачисене паллаштарма май пулсан сире тепĕр çĕр çултан та итлекен, пăхакан пулĕччĕ. Пĕтетех иккен тăван чĕлхе… Пирĕн власть укçасăр пĕр утăм та тăвасшăн мар, чапа тухмасăр çӳпĕ те вырăнтан куçарасшăн мар вĕреннĕ халăх пуçлăхра. Манăн ачасем чăвашсемех пулĕç, манăн мăнуксем чăвашсемех юлччăр тесе турра тархаслатăп. Аслă пĕлӳ илмен ялти халăх тăван чĕлхене тепĕр 50 çул хушши упрама пултарĕ-ха, кайран вара... Кайранхине Аслă турă пĕлет.
Шанчăка çухатнă Елена Белова
Çыпăçтарнисем: |